Wetenschappelijk Onderwijs. Samengesteld door SOLO Support voor Onderzoek, Laboratoria en Onderwijs. Bij ons leer je de wereld kennen
290 KB – 22 Pages
PAGE – 2 ============
W˜˚˛˝˙˚ˆ˜ˇ ˜˚˚˛ ˝˙ˆ W˜ O˜˚ S˚˚˛ SOLO, S˚˛ˆ ˜˚˚˛ O˚˛ˇˆ˚˛˙˛ O˜˚˛˝˙ˆ˛ˇ˜˘˜ˆ Fˇ˙˛ S˚˙ U C˙ˇ Uitgegeven door ICT & Onderwijs Onderdeel van: SOLO Support voor Onderzoek, Laboratoria en Onderwijs Ondersteuning op maat Publicatiedatum September 2015 Tekst Jesse Bruins en Emma Lamers Lay-out Esther Bliek Uitgave Universitair Facilitair Bedrijf, Grasche Producties Met dank aan Faculteitsbestuur Faculteit der Sociale Wetenschappen, Patris van Boxel, Arthur Pormes, Janita Ravesloot & Karlijn Spoor Contactadres Faculteit der Sociale Wetenschappen Pieter de la Court Gebouw Wassenaarseweg 52 Kamer 1B11 2333 AK Leiden Tel: 071 527 6019 ICTO@fsw.leidenuniv.nl
PAGE – 3 ============
54We hopen dat deze vorm van best practices verspreiden u inspiratie brengt. En uiteraard bent u bij SOLO van harte welkom voor advies en ondersteuning op maat! Hartelijke groet, Jesse Bruins SOLO Support voor Onderzoek, Laboratoria en Onderwijs. Ondersteuning op maat Dagelijks kloppen docenten aan bij de onderwijshelpdesk met vragen en wensen over onderwijs. Het is opvallend hoeveel collega™s nieuwsgierig zijn naar nieuwe onderwijsvormen. Zij zoeken nieuwe methoden, best practices of tips om nog beter onderwijs te kunnen verzorgen. In dit boekje leest u hoe een aantal docenten van de Faculteit der Sociale Wetenschappen hun onderwijs verzorgt. In het bijzonder willen we hen bedanken voor hun bijdrage. Het is samengesteld om u te inspireren en om een handvat te geven wanneer u soortgelijke activiteiten wilt inzetten in het onderwijs dat u zelf gee˜. De werkvormen zijn zowel op naam als type vaardigheden voor u geordend. Onderwijs geven betekent het leveren van maatwerk; rekening houden met het onderwijsdoel, het type onderwijs, de benodigde faciliteiten en natuurlijk de voorkeuren van de docenten zelf. De lesactiviteiten, of werkvormen, zijn beknopt beschreven zodat u ze zelf op maat kunt maken voor uw eigen situatie en voorkeuren. Uiteraard kunnen wij u hierbij adviseren en ondersteunen. De belangrijkste tip die we u mee kunnen geven als u uw onderwijs verbetert is om met uw collega™s te praten over uw plannen en hoe de uitvoering verliep. V˜˜˚˛˜˜˚˝
PAGE – 4 ============
76Iˇˇ˛ Problemen vaststellen en oplossen Wetenschappelijke en maatschappelijke Rcteren op het veld en de beoefenaars ervan Wetenschappelijke literatuur Vinden en selecteren Onderzoek kritisch beoordelen Onderzoek doen Opzetten, uitvoeren en verslaan Samenwerken Beheersing van ICT-programma™s Voor onderzoek en data-analyse Analyseren en redeneren Schrelijk presenteren Informatie kunnen overbrengen Op specialisten en niet-specialisten Discussiëren Gespreksvaardigheden Omgaan met feedback ˇˇ 18, 28, 30ˇˇ 10, 18, 22, 24, 26, 28, 30ˇˇ 28, 36ˇˇ 14, 34, 38, 40 ˇˇ 20, 32, 36 ˇˇ 10, 12, 20, 22, 28ˇˇ 20ˇˇ 10, 12, 16, 20, 24, 26, 36 ˇˇ 22, 32, 38ˇˇ 30, 32, 36ˇˇ 12, 16, 22, 24, 26ˇˇ 34 ˇˇ 22, 26, 28, 32, 34Mondeling presenteren ˇˇ 16, 24, 28, 32Voorwoord 2Inhoudsopgave 4Inleiding 6W˙˛˚ Activerende, korte opdrachten 10 De quiz 12 Meningen verzamelen in een word cloud 14 Vóór het college literatuur voorbereiden 16 Flipping the Classroom 18 Self-paced leren 20 Wiki boekreview 22 Tekstanalyse 24 Process tracing 26 Het experiment 28 Onderzoek presenteren in beelden 30 Peer review bij posterpresentaties 32 Gespreks- en interviewtechnieken 34 Bloggen 36 Observatierapport 38 Het werkveld in 40Overige bronnen 42Advies en middelen 43I˝˜
PAGE – 5 ============
98M˜˚ ˛˝˙ˆ ˝˝˙ Marielle Linting Pascal Haazebroek Erica Bohnen Hans Vollaard Rebekah Tromble Kees Verduin Henrike Florusbosch Paul Nieuwenburg Fenna Poletiek Marian Verhallen Marc Cleiren Fransje Molenaar Jan van der Ploeg I˙ˇ˜˘˛ Voor u ligt een verzameling voorbeelden uit de facultaire onderwijspraktijk. Enthousiaste collega™s presenteren kort en bondig hun onderwijsvormen. Op inspirerende wijze laten zij zien hoe onderwijs en onderzoek aan elkaar gekoppeld kunnen worden, hoe studenten geprikkeld worden om actiever met hun leerstof om te gaan, of hoe op e˜ectieve wijzen feedback in de leeromgeving tot stand wordt gebracht. De laatste jaren is er een ˚inke toename van het combineren van contact en online onderwijs. De faculteit juicht deze blended learning ontwikkelingen toe en investeert in kennis en ervaring op dit terrein. Langs verschillende wegen kunnen medewerkers hiervan pro˛teren. Op de eerste plaats via de afdeling SOLO van onze faculteit. SOLO staat voor Support voor Onderzoek, Laboratoria en Onderwijs en is ingericht voor advies en hulp op maat bij de inzet van ICT middelen bij onderwijs. Steeds meer medewerkers vinden de weg naar deze laagdrempelige voorziening om hun onderwijsvaardigheden bij te scholen. Daarnaast worden regelmatig facultaire workshops en trainingen aangeboden in het kader van kwaliteitsverbetering van onderwijs. SOLO speelt hierbij eveneens een cruciale rol. Misschien bent u tot nu toe niet in de gelegenheid geweest om bij SOLO langs te gaan of om een van de workshops te bezoeken. Op initiatief van SOLO is daarom dit verzamelboekje samengesteld. Ik wens u veel inspiratie toe. Paul Nieuwenburg Vice decaan
PAGE – 6 ============
pagina pagina 1110Verhoog het niveau van de opdrachten langzaam: doe eerst een som of opdracht voor, laat dan studenten individueel werken en laat ze tenslotte onderling discussiëren. Houd er rekening mee dat studenten aan sommige typen opdrachten moeten wennen. Geef ze daar de tijd voor en biedt daar ondersteuning bij. Leg studenten de opdracht uit en benadruk zowel voor als na de opdracht wat studenten er van leren. De docent let op signalen uit de zaal, luistert waar de studenten het over hebben en kijkt wat studenten aan het doen zijn. Als het volume omhoog gaat is dat vaak een teken dat studenten klaar zijn. Zodra je merkt dat het tijd is om door te gaan kun je dit aankondigen door te vragen of iedereen al klaar is. Zo niet, dan kun je aangeven dat ze nog een minuut hebben. Na de opdracht wordt de uitwerking besproken. Als duidelijk is waarom de vraag relevant is, zijn studenten geïnteresseerd in het antwoord. ‚‚De eerste keer dat je studenten een vraag stelt, krijg je eigenlijk nooit antwoord. Je moet ze aanmoedigen om te zeggen wat ze denken zonder angst voor fouten. Geef ze daarvoor wat tijd en blijf zelf stil totdat er iets gezegd wordt. Geef niet op door zelf antwoord te geven, dan lukt het nooit meer om de studenten aan het praten te krijgen. Het is belangrijk om de eerste studenten die iets zeggen altijd positief te beantwoorden.fl fiWissel van methode. Als je elke keer hetzelfde doet, dan wordt het een gewoonte voor de studenten en werkt het niet meer.fl U˜˚˛˝˙ˆ˜ˇ˘ A˜˚˛˝˙ˆ˙ˇ˘˙, Studenten gaan actiever meedoen met hoorcolleges door korte tussentijdse opdrachten te geven die studenten bijvoorbeeld in tweetallen moeten bespreken. De opzet is eenvoudig maar door goed groepsmanagement lukt het Marielle Linting om met honderden studenten toch de orde te bewaren. V˝˝ˆ˜ˇ˘ Tijd Weinig, slechts een paar minuten per opdracht. Middelen Twee versies van de slides. Gebruik de versie met de antwoorden op de vragen in je college maar zet een tweede versie zonder de antwoorden op Blackboard. Communicatie vooraf Geef aan dat de antwoorden op de vragen en opdrachten alleen in het college gegeven worden. M˛˜ˇ˘ fiDeze werkvorm zorgt voor een open sfeer tijdens het college, waarin studenten makkelijker vragen stellen en het eerder aankaarten als de docent te snel of te langzaam gaat. Bovendien wordt bij het bespreken van de opdrachten duidelijk of studenten de stof tot zover begrepen hebben.fl ˝ˆ˚˙ ˝ Gebruikt in de bachelorcursus Methoden en Technieken van onderzoek en het onderzoekspracticum, Pedagogische Wetenschappen. Vaardigheden: Analyseren en redeneren, Onderzoek kritisch beoordelen en Samenwerken.
PAGE – 8 ============
Voeg een slide toe met duidelijke informatie over hoe de studenten bij de online vragen komen. Het gebruik van de meeste so˜ware spreekt voor zich en hoe˜ dus verder niet uitgelegd te worden aan de studenten. De docent houdt bij of er voldoende reacties binnen zijn gekomen op basis van de response rate en bepaalt op basis van rumoer in de zaal of het weer tijd is om door te gaan. Dan bespreekt de docent de gegeven antwoorden van de studenten, gee˜ de eigen inzichten en verwijst later op relevante momenten terug. Er wordt niet direct online getoetst maar het vormen van een eigen inzicht over het besproken onderwerp maakt wel onderdeel uit van de eindbeoordeling en komt later in het vak terug. fiDeze methode kun je ook gebruiken om een inhoudelijke kennisvraag of een prikkelende vraag te stellen om de aandacht weer bij het college te krijgen.fl 13U˚˛˝˙ˆˇ 14 M˜˚˛˚˝˜˚ ˙˜ˆˇ Tijdens het hoorcollege worden er stellingen aan de studenten voorgelegd waar zij via internet antwoord op geven. Het programma Socrative maakt van de antwoorden een word cloud, zodat Erica Bohnen snel kan zien wat fide groepfl over de stelling denkt en daar direct op inspelen. Tijd Enkele minuten om de vragen te bedenken en in de so˜ware te zetten. Middelen Socrative, Mentimeter of stemkastjes (zie pag. 43). Communicatie vooraf Geef van te voren aan dat studenten een laptop, tablet of telefoon mee moeten nemen zodat ze op internet kunnen tijdens het college. Eˇ˝ fiDe onderwerpen waar de stellingen over gaan zijn soms heel persoonlijk, dankzij de so˜ware kunnen studenten anoniem reageren en meer open zijn in hun antwoord.™™ ˙ˇ˙ Gebruikt in de bachelorcursus Interpersoonlijke Beroepsvaardigheden, Psychologie. Vaardigheden: Re˚ecteren op het veld. INH˜OUDV˙˙ˇ pagina pagina
PAGE – 9 ============
pagina pagina 1716Elke week zijn er twee studentpresentaties van een kwartier gevolgd door een half uur discussie. Vooraf leidt de docent het thema van de week in, daarna volgen twee rondes presentatie, discussie en feedback . Vertel de studenten dat zij dankzij het maken van hun paper goed voorbereid zijn om feedback te geven op de studentpresentatie en deel te nemen aan de discussies. En dat door het wekelijkse ritme van papers schrijven zij hun schrijfvaardigheden kunnen ontwikkelen. Help studenten eventueel aan verschillende vraagtypen zoals een vergelijkende- of theoretische vraag, en het opstellen van een re˜ectiepaper. De docent beoordeelt de presentatie, zorgt voor een veilige leeromgeving waarin studenten durven te praten, gee˚ vriendelijk maar scherpe feedback en neemt eventueel deel aan de discussie. Achteraf worden studenten beoordeeld met een cijfer voor hun paper en krijgen daarbij feedback op de schrijfwijze. U˛˝˙ˆˇ˘ pagina V˜˜˚ ˛˝˙ ˆˇ Studenten schrijven op basis van een meegegeven vraag een re˜ectiepaper over de voorgeschreven literatuur. Daardoor kunnen de studenten van Hans Vollaard goed voorbereid deelnemen aan de groepsdiscussies en feedback geven op studentpresentaties over een aanverwant thema. De papers tellen mee voor het eindcijfer. Tijd Vooraf aan de cursus bij het selecteren van de literatuur moeten er papervragen gemaakt worden en er is wekelijks nakijkwerk. Communicatie vooraf De studenten krijgen in de syllabus al de voorgeschreven literatuur en de vragen voor de re˜ectiepapers te zien. Daarin staat ook aangegeven hoe de antwoorden ingeleverd moeten worden en hoe ze meetellen voor het eindcijfer. fiHet is juist door de voorbereiding dat studenten gaan praten. Doordat ze al over het onderwerp hebben nagedacht is er minder peer-pressure.fl ˆˆ˘ Gebruikt in de mastercursus Consensus & Con˜ict in the Netherlands, Politieke Wetenschappen. Vaardigheden: Analyseren en redeneren, Mondeling presenteren en Discussiëren. Vˆˆ˘
PAGE – 10 ============
pagina pagina 1918Een hoorcollege van drie uur kan op video gereduceerd worden tot 20 à 30 minuten. Het inspreken van de tekst bij de slides kost iets meer tijd maar de opnames kunnen meerdere jaren gebruikt worden en het hoorcollege kan dan voor interactie met de studenten gebruikt worden. Je kunt een video maken met de slides en jouw stem, of je kunt jezelf opgenemen zodat studenten jou kunnen zien. De faculteit bezit een opnamestudio en de afdeling SOLO kan hierbij helpen. Video™s gebruiken om tijd vrij te maken tijdens college is een onderdeel van het concept ‚˜ipping the classroom™. Online zijn er veel tips te vinden over dit concept. Studenten kunnen nu colleges bekijken in hun eigen tempo en terugkijken wanneer zij dat willen. Vaak bekijken studenten na de werkgroep nogmaals de video omdat ze het dan beter begrijpen. U˚˛˝˙ˆˇ F˜˚˛˛˚˝˙ ˆˇ˘ Rebekah Tromble vervangt een deel van de hoorcolleges met video™s waarop ze de collegestof van die week bespreekt. De studenten bekijken de video™s voor de werkgroep en gaan in de werkgroep actief aan de slag met de inhoud. Zo houdt Rebekah tijdens het hoorcollege meer tijd over voor actievere werkvormen. Tijd Video™s maken en online plaatsen. In het begin kost dit 1½ uur per hoorcollege ongeveer. De benodigde tijd wordt bij herhaling minder en wordt snel winstgevend. Middelen Adobe Captivate, Blackboard. Communicatie vooraf Geef in college aan waar de studenten de opnames kunnen vinden en wanneer ze de opnames moeten kijken. R˝ fiAls docent ben je uiteindelijk minder tijd kwijt aan theorie uitleggen en kun je meer tijd investeren in de ontwikkeling van de vaardigheden van studenten. Sommige studenten gebruiken de video™s opnieuw tijdens het schrijven van de masterscriptie.™™ Cˇ˙ Gebruikt in de mastercursussen Advanced Academic & Professional Skills en Qualitative Research, Politieke Wetenschappen. Vaardigheden: Onderzoek doen en Onderzoek kritisch beoordelen. V˙˙ˇ
PAGE – 11 ============
pagina pagina 2120Deze werkvorm wordt gebruikt gedurende de gehele cursus. Aan het begin van het werkcollege behandelt de docent kort de stof en stipt de belangrijkste punten uit het college aan. Daarna gaan studenten zelfstandig aan de slag met de opdrachten. Vertel studenten weer het belang van zelf- redzaamheid; geef aan dat studenten na het benutten van alle hulpbronnen vragen kunnen stellen. Vertel tevens aan de studenten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met de opdrachten, bijvoorbeeld vooruit werken, extra opdrachten maken of dat ze naar huis kunnen. De docent loopt rond, helpt en gee˜ klassikaal uitleg indien nodig. De docent doet vooral niet teveel maar houdt wel goed de vooruitgang in de gaten. Zo leer je stu -denten hengelen, in plaats van ze de vis te geven! ‚‚Om de vooruitgang te testen kunnen studenten tijdens de werkgroepen ondervraagd worden over hun kennis of kan er een tussentijdse toets gehouden worden.™™ U˚˛˝˙ˆˇ S˜˚˛-˝˙ˆ˜ˇ ˚˜˘ Studenten maken zelfstandig en in hun eigen tempo opdrachten en kunnen vragen stellen aan de docent. Voor studenten die eerder klaar zijn of na de werkgroep door willen oefenen zijn er extra opdrachten. Zo zorgt Kees Verduin ervoor dat studenten in hun eigen tempo de stof eigen kunnen maken. Tijd De voorbereiding vergt veel tijd, alle opdrachten moeten bedacht worden en klaar gezet worden. Middelen Blackboard en het werkboek. Communicatie vooraf Geef duidelijke instructie aan de studenten dat ze moeten leren zelfredzaam te worden bij statistische analyse. Vraag voordat je antwoord gee˜ op een vraag eerst of ze zelf alle mogelijke hulpbronnen hebben benut. K fiKijk goed of de werkvorm wel past bij je cursus. De cursus moet per week opdrachten bevatten die ze zelfstandig of in zelf gevormde groepjes kunnen maken.™™ Gebruikt in alle bachelor statistiekcursussen, Psychologie. Vaardigheden: Analyseren en redeneren, Problemen vaststellen en oplossen, Samenwerken en Beheersing van ICT-programma™s. V˙˙ˇ
290 KB – 22 Pages